اعتبار ۹ میلیون یورویی برای واکسن هاری| چرا باید از رشد جمعیت سگ‌ها بترسیم؟

به گزارش شهرآرانیوز، مرکز پژوهش‌های مجلس به تازگی در گزارشی با عنوان «مروری بر چالش‌های مدیریت سگ‌های پرسه زن آزاد در کشور» به بررسی وضعیت سگ‌های پرسه زن آزاد یا همان سگ‌های ولگرد پرداخته است.

در این گزارش توضیح داده شده است که مطابق با آخرین به روزرسانی دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت حیوانات (WOAH) در سال ۲۰۲۲، کلمه ولگرد (Stray) به کلی حذف و به جای استفاده از واژه «سگ‌های ولگرد» از وازه «سگ‌های پرسه زن آزاد» استفاده شده است، با این حال در متن پیش رو از عنوان سگ های ولگرد نیز استفاده شده است. آنچه در ادامه می خوانید بخش هایی از گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی است.

نقش سگ‌های ولگرد در انقراض گونه‌های جانوری

عدم مدیریت بهینه و ساماندهی سگ‌های پرسه زن آزاد باعث بروز آسیب‌های جدی به حیات وحش و سلامت انسانی می شود. سگ ها، در انقراض حداقل ۱۱ گونه حیات وحش نقش داشته و همچنین یک تهدید بالقوه برای ۱۸۸ گونه به شمار می روند.

ایران در دسته کشور‌هایی قرار دارد که ۲۵-۲۱ گونه جانوری درحال انقراض ساکن در آن، توسط سگ‌های پرسه زن آزاد مورد تهدید قرار دارند. آهو، یوزپلنگ آسیایی و و شقاوراسیایی به ترتیب سه هدف اصلی حملات سگ‌های پرسه زن آزاد در ایران هستند. در این میان تلف شدن ۱۷ قلاده یوزپلنگ آسیایی به واسطه قرارگیری در فهرست گونه‌های «به شدت در معرض انقراض ملی» و همچنین گونه‌های «آسیب پذیر IUCN ۳» بسیار حائز اهمیت است.

مهمترین عوامل بیماری زای ناشی از حضور سگ‌های پرسه زن آزاد در زیستگاه شامل ویروس هاری، ویروس دیستمپر و ویروس پاراویروس سگ سانان بوده که گونه ُ‌هایی همچون شیر آفریقایی، گرگ اتیوپی، فک خزری و گوشتخواران دیگری را در دهه ۱۹۹۰ میالدی دچار تهدید کرده است.

آمیزش ســگ با گرگ یا شغال (گرگاس)، می‌توانند ســبب دو تهدید جدی شــامل.۱ ازبین رفتن یکپارچگی ژنی سگ سانان وحشی و افزایش احتمال حمله به انسان و دام شود.

سگ‌های پرسه زن آزاد، از عوامل مهم ایجاد اختلال در زیستگاه و همچنین بروز ترس درحیات وحش به شمار می‌آیند و حضور آن‌ها باعث کاهش حضور پستانداران و پرندگان (به ویژه پرندگان زمین زی) در زیستگاه می‌شود.

مرگ بار‌ترین حیوان سال ۲۰۲۲

در پژوهش انجام گرفته با عنوان «مرگبارترین حیوانات در مقیاس جهانی در سال ۲۰۲۲» سگ ها، پس از پشه‌ها و مار‌ها با ۳۰,۰۰۰ مورد مرگ، سومین حیوان مرگ بار برای انسان‌ها به شمار رفته و بالاتر از کروکدیل ها، اسب آبی و شیر‌ها قرار دارند.

علاوه بر این از مهم‌ترین معضلات و مشکلات ناشی از افزایش سگ‌های پرسه زن آزاد، شیوع بیماری‌های قابل انتقال از سگ به انسان است. سگ‌ها مسبب انتقال بیش از ۳۰۰ بیماری مشترک بین انسان و دام به انسان‌ها ازجمله هاری، کیست هیداتیک، سالک، کاال آزار، الرو‌های مهاجر احشایی بروسلوز و لپتوسپیروز می‌باشند. بررسی‌ها نشان می‌دهد اغلب بیماری‌های نامبرده در فوق، از طرق مختلفی نظیر گازگرفتگی توسط سگ یا تماس با آن به انسان منتقل می‌شود. مستندات اداره بیماری‌های مشترک انسان و حیوان وزارت بهداشت نشان میدهد در ایران تنها در سال ۱۴۰۱، ۳۲۰ هزار و ۱۱ مورد حیوان گزیدگی ثبت شده است که نزدیک به ۸۱ درصد این موارد مربوط به سگ‌ها بوده است. در نمودار زیر روند تغییرات گزش انسان توسط سگ‌ها در بازه زمانی سال‌های ۱۳۶۶-۱۴۰۰ به نمایش درآمده است.

آمار مرگ و میر ناشی از هاری

در سراسر جهان بیش از ۹۹ درصد موارد هاری در انسان از طریق سگ منتقل می‌شود. میزان کشندگی هاری به صورتی است که پس از ظهور عالئم بالینی دیگر درمانپذیر نبوده و بیمار محکوم به مرگ است. در سال ۲۰۲۱ میلادی ۵۹ هزار نفر در جهان (روزانه ۱۶۰ نفر) در اثر ابتلا به هاری جان خود را از دست داده اند. واکسن ضد هاری به عنوان تنها راه نجات برای کنترل و جلوگیری از ابتلا به هاری بعد از گازگرفتگی در ۳ تا ۵ دوز تزریق میشود.

آمار ارائه شده توسط مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور نشان می‌دهد که در طی سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ یک میلیون و ۴۰۰ هزار دوز واکسن انسانی هاری با صرف ۹ میلیون یورو به کشور وارد شده است. با وجود این در طی این دو سال ۳۰ نفر جان خود را به دلیل ابتلا به این بیماری از دست داده اند. قابل توجه است که ایران از نظر تعداد مرگ ومیر هاری ناشی از سگ گزیدگی طی سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۰ با میانگین ۳۷ مورد مرگ در رتبه سوم جهان قرار دارد.

چرا نباید به سگ‌های ولگرد غذا بدهیم؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد سگ‌های پرسه زن آزاد در یک منطقه با ظرفیت آن منطقه تعیین می‌شود که برابر با بیشینه تعداد سگ‌های پرسه زن آزادی که می‌توانند در آن منطقه براساس منابع (غذا، آب و سرپناه) زندگی کنند، تعریف می‌شود. اگر منابع کافی در اختیار باشد، رشد جمعیت تا بیشینه مقدار ظرفیت منطقه افزایش خواهد یافت. بر این اساس مداخله انسانی (غذارسانی غیراصولی به حیوانات پرسه زن آزاد) باعث افزایش بیش از حد جمعیت این دسته از حیوانات در منطقه میشود.

 ازسوی دیگر تحقیقات گویای این واقعیت است که نقص سیستم‌های مدیریت پسماند در کشور‌های در حال توسعه و دسترسی سهل الوصول حیوانات ولگرد به پسماند به عنوان منبع غذایی یکی از عوامل ازدیاد این دسته از جانداران در این کشورهاست. غذارسانی گروهی باعث ایجاد کانون‌های تجمع سگ‌های ولگرد شده و گروه‌های بزرگی از این حیوانات را در یک منطقه گردهم می‌آورد. احتمال انتقال بیماری میان حیوانات در کانون‌های پرجمعیت بســیار بالاتر بوده و یک ســگ بیمار نیز می‌تواند به تعداد زیادی از افراد جمعیت بیماری را انتقال دهد.

مجازات غذارسانی به سگ‌های ولگرد در هند

 غذارسانی گروهی با ایجاد کانون‌های تجمع سگ‌های بلاصاحب به واسطه انباشت باقیمانده غذای حیوانات ولگرد و تجمع فضولات  آلوده و بیماری زای آنها، موجب تجمع حشرات و آلودگی منظر و متصاعد شدن بوی نامطبوع می‌گردد. بعلاوه باقیمانده غذای حیوانات ولگرد و تجمع فضوالت آن‌ها باعث افزایش جمعیت سایر حیوانات نظیر موش‌ها و کلاغ‌ها میشود. ازسوی دیگر غذا رسانی گروهی در بلندمدت باعث افزایش رقابت بر سر منابع غذایی و قلمرو در محدوده غذارسانی شده و افزایش درگیری، پرخاشگری و هم نوع خواری میان این حیوانات را به دنبال دارد.

به دلیل این تبعات و آثار زیان بار، غذارســانی به حیوانات پرســه زن آزاد در برخی از کشور‌های جهان ممنوع است. برای مثال دادگاه عالی بمبئی در هند در سال ۲۰۲۲ غذا دادن به حیوانات ولگرد را منوط به قبول رسمی سرپرستی آن‌ها کرده و در ازای سرپیچی از این قانون جریمه ۳۰۰ روپیه (معادل ۱۷۵، ۵۰۰ تومان) را در نظر گرفته است. در نمونه دیگر، در برخی از شهر‌های کشور ترکیه که غذارسانی به سگ‌های خیابانی انجام میشود این اقدام توسط افراد آموزش دیده، در حجم محدود با غذای خشک و تنها به سگ‌های عقیم شده دارای پلاک و شناسنامه و به هر سگ به صورت جداگانه و انفرادی صورت می‌پذیرد و غذا رسانی داوطلبانه، با غذایتر و گروهی به سگ‌ها صورت نمی‌گیرد.